دو مطالعه اخیر ارتباط ضعیفی بین داروهای محبوب کنترل وزن و دیابت از خانواده آگونیست‌های گیرنده GLP‑1 (مانند سماگلوتاید و تیرزپاتاید) و برخی مشکلات چشمی گزارش کرده‌اند؛ یافته‌ای که نباید دست‌کم گرفته شود اما قرار هم نیست مصرف این داروها را به‌طور کلی کنار بگذارد — تصمیم نهایی باید مبتنی بر سنجش دقیق ریسک و فایده و پایش پزشکی باشد.
چه چیزی گزارش شده است و چقدر نگران‌کننده است؟
پژوهش‌ها نشان دادند موارد اندکی از اختلالات عصب بینایی (نظیر NAION) و افزایش خفیف بروز رتینوپاتی دیابتی در میان مصرف‌کنندگان GLP‑1 رخ داده است. با این وجود:
- اندازه اثر در مقیاس جمعیت کوچک است (حدود ۱ مورد اضافی در هر ۱۰ هزار نفر) و بنابراین خطر مطلق پایین است؛
- پیشرفت به عوارض شدید چشمی مانند خونریزی زجاجیه یا نابینایی در داده‌ها کمتر دیده شد.
در عین حال، چون این بیماران اغلب دارای فاکتورهای خطر همزمان — مثل دیابت مزمن، فشارخون بالا، چاقی یا آپنه خواب — هستند، جدا کردن نقش مستقیم دارو از نقش پس‌زمینه بیماری دشوار است.
چه مکانیزمی می‌تواند پشت این ارتباط باشد؟
چند فرضیه مطرح است ولی قطعیت ندارد:
- وجود گیرنده‌های GLP‑1 در بخش‌هایی از شبکیه که ممکن است پاسخ‌های موضعی ایمنی یا متابولیک را تغییر دهند؛
- کاهش سریع و چشمگیر قند خون (A1C) پس از شروع درمان که در بیماران با رتینوپاتی پیشین می‌تواند به‌طور موقتی سبب تشدید ضایعات شبکیه شود.
هر دو مسیر نیاز به بررسی بیشتر آزمایشگاهی و طولی دارند تا نقش مستقیم داروها مشخص شود.
چه کار باید کرد؛ توصیه‌های عملی برای بیماران و پزشکان
- بررسی چشم پایه قبل از آغاز درمان: تمامی بیماران دیابتی یا افرادی که قصد شروع داروی GLP‑1 دارند، باید پیش از شروع دوره درمان یک معاینه چشم‌پزشکی کامل انجام دهند.
- پایش منظم در سال اول و اطلاع‌رسانی درباره علائم هشداردهنده: تاری ناگهانی دید، پیدایش لکه‌های شناور یا کاهش بینایی باید فوراً به چشم‌پزشک گزارش شود.
این دو اقدام ساده ریسک را به‌طور چشمگیری کاهش می‌دهد و امکان تشخیص زودهنگام عوارض احتمالی را فراهم می‌کند.
نتیجه‌گیری متوازن
داروهای GLP‑1 مزایای قابل توجه متابولیک و قلبی‑عروقی دارند و برای بسیاری از بیماران تغییر وضعیت سلامت را به‌همراه می‌آورند؛ با این حال سیگنال‌هایی درباره ارتباط‌های نادر با مشکلات چشمی پدید آمده که شایسته توجه و پایش است. بهترین مسیر کنونی این است که پزشکان پیش از تجویز، وضعیت چشمی بیمار را ارزیابی کنند، در طول درمان نظارت کنند و تصمیم‌گیری را بر پایه ارزیابی فردیِ ریسک و فایده انجام دهند تا هم از منافع درمان بهره‌مند شویم و هم سلامت بینایی بیماران محافظت شود.
دکتر حصارکی، متخصصی مجرب و دلسوز در حوزه سلامت، با تجربه و دانش گسترده خود، آماده ارائه بهترین خدمات درمانی به شماست. ایشان با رویکردی بیمارمحور و استفاده از دانش روز، همواره در تلاش برای بهبود حال بیماران و ارائه مشاوره‌های پزشکی دقیق و قابل اعتماد هستند.
Leave a Reply