در پی بررسی‌های اخیر، روانشناسان و متخصصان سلامت روان آژیر خطر را به صدا درآورده‌اند. نتایج یک پیمایش ملی نشان می‌دهد که بخش قابل توجهی از جامعه، در مواجهه با تنش‌ها و رویدادهای بحرانی، سطوح بالایی از ترس و اضطراب را تجربه کرده‌اند که این امر به افزایش نگران‌کننده اختلالات روانشناختی منجر شده است. کارشناسان تاکید می‌کنند که پیامدهای روانی بحران‌ها اغلب پس از پایان وقایع مشهود می‌شوند و نیازمند مداخلات جدی و پایدار هستند.
<H2>نتایج پیمایش ملی: افزایش هشداردهنده اختلالات روانشناختی</H2>
یک پیمایش تحت عنوان «عوامل موثر بر ترس و اضطراب اجتماعی» که تیرماه امسال توسط مرکز راهبردی فرهنگ و رسانه سازمان تبلیغات اسلامی انجام شد، به بررسی نگرش مردم در قبال تنش‌های منطقه‌ای پرداخته است. یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که نزدیک به ۶۰ درصد از مردم، «تا حدی و بیشتر» احساس ترس و اضطراب را تجربه کرده‌اند. این رقم شامل ۳۴ درصد افراد با «تا حدی» اضطراب و ۲۶ درصد با «اضطراب بسیار زیاد» است. این آمار زنگ خطری جدی را برای وضعیت سلامت روان جامعه به صدا در می‌آورد و نیاز به توجه فوری به اختلالات روانشناختی را برجسته می‌سازد.
<H2>پیامدهای روانی بحران‌ها بر سلامت روان جامعه</H2>
آسیب‌های اجتماعی و اختلالات روانشناختی، تبعاتی اجتناب‌ناپذیر در دوران پس از بحران‌ها و منازعات هستند. سید حسن موسوی‌چلّک، معاون سلامت اجتماعی سازمان بهزیستی کشور، پیش از این هشدار داده بود که پیامدهایی نظیر اعتیاد، طلاق و افزایش آسیب‌پذیری اجتماعی، از جمله عواقب بلندمدت چنین شرایطی هستند. همچنین، رئیس انجمن علمی روانپزشکان ایران تاکید کرده که بحران‌ها می‌توانند مسیر درمان بیماران تحت کنترل را مختل کرده و آن‌ها را به نقطه آغاز بازگردانند، در حالی که عوارض روانی جدیدی نیز به مشکلات قبلی‌شان افزوده می‌شود. این موضوع نشان‌دهنده لزوم برنامه‌ریزی جامع برای مقابله با اختلالات روانشناختی ناشی از بحران‌هاست.
<H2>درک استرس پس از ضربه روانی (PTSD) و فشار روانی جمعی</Hol2>
فرید براتی‌سده، روانشناس و فعال در حوزه مداخلات روانشناختی در بلایای طبیعی، تفاوت میان فشارهای روانی عادی و استرس‌های «فراگیر» یا «توده‌ای» را تبیین می‌کند. وی معتقد است که استرس‌های توده‌ای، تجربه‌ای ورای تجربه معمول هستند و می‌توانند افراد بسیار زیادی را درگیر کنند. انجمن روانپزشکان آمریکا، اختلال استرس پس از ضربه روانی (PTSD) را فراتر از استرس‌های معمول می‌داند، زیرا این نوع استرس‌ها:
معمولاً خارج از قدرت کنترل افراد هستند.
ترس و وحشت و درماندگی زیادی به دنبال دارند.
صدمات روانی شدیدی ایجاد می‌کنند.
نخستین پاسخ افراد در مواجهه با چنین حوادثی، شوک و بهت است که می‌تواند از چند لحظه تا چند روز (مانند زلزله بم تا یک هفته) به طول انجامد. در این شرایط، کوچک‌ترین اتفاقات می‌توانند یادآور حادثه شده و به واکنش‌های فیزیولوژیک، کاهش آستانه تحمل و خشم زودهنگام منجر شوند.
<H2>اعتیاد: راه فراری پنهان از اختلالات روانشناختی پس از بحران</H2>
براتی‌سده تاکید می‌کند که اختلالات روانشناختی مرتبط با جنگ و بحران، اغلب پس از پایان آن‌ها نمایان می‌شوند. در طول بحران، ترس یک واکنش طبیعی است، اما پس از آن، برخی افراد برای مقابله با استرس‌های ایجاد شده، به مصرف مواد مخدر و روانگردان روی می‌آورند. این پناه بردن به مواد، نشانه‌های اختلالات روانشناختی را به تعویق می‌اندازد یا پنهان می‌کند. شواهد تاریخی این پدیده را در بحران‌های گذشته نیز تأیید می‌کند:
جنگ داخلی آمریکا (۱۸۶۱-۱۸۶۵): شیوع اعتیاد به مرفین در میان ۴۰۰ هزار سرباز آمریکایی به «بیماری سرباز» معروف شد.
جنگ جهانی اول (۱۹۱۴-۱۹۱۸): مصرف کوکائین و مرفین بین نیروهای متفقین رواج زیادی داشت.
جنگ جهانی دوم (۱۹۳۹-۱۹۴۵): آمفتامین‌ها به طور گسترده‌ای توسط سربازان و خلبانان مصرف می‌شدند.
جنگ ویتنام (۱۹۵۵-۱۹۷۵): سربازان آمریکایی برای مقابله با مشکلات روانی ناشی از جنگ به تریاک روی آوردند که پس از بازگشت به کشورشان، با استرس پس از حادثه تأخیری (PTSD) مواجه شدند.
تجربیات پس از زلزله بم نیز نشان داد که افزایش مصرف تریاک، بسیاری از مشکلات روانشناختی را از چشم متخصصان پنهان کرده بود. بر اساس تحقیقات انجام شده پس از تنش‌های اخیر، حدود ۴۰ درصد مردم تهران در دو ماه اول علائم افسردگی و اضطراب ناشی از بحران را داشته‌اند که این میزان می‌تواند نشانگر افزایش ۳۰ درصدی اختلالات روانشناختی پاتولوژیک باشد. این وضعیت لزوم مداخلات گسترده‌تر و فراتر از درمان صرف اعتیاد را گوشزد می‌کند.
<H2>گروه‌های آسیب‌پذیر و تفاوت‌های جنسیتی در بروز اختلالات روانشناختی</H2>
براتی‌سده به وضوح گروه‌هایی را که در پی بحران‌ها بیشتر در معرض خطر اختلالات روانشناختی قرار دارند، مشخص کرده است:
کودکان
افراد دچار آسیب‌های جسمی یا مالی
افرادی که مجبور به ترک محل زندگی خود شده‌اند
مبتلایان به بیماری‌های روانی پیشین
مصرف‌کنندگان مواد
افراد دچار انواع معلولیت‌ها
جوانان
مادرانی که نوزاد شیرخواره دارند
گروه امداد شامل امدادگران، روانشناسان و مددکاران اجتماعی
همچنین، نتایج پیمایش‌ها نشان می‌دهد که تجربه ترس و اضطراب با دوری از مراکز تهدید کاهش می‌یابد؛ به طوری که ساکنان تهران بالاترین سطح اضطراب (۷۴.۱ درصد «تا حدی یا بسیار زیاد») را تجربه کرده‌اند. زنان نیز نسبت به مردان، ترس و اضطراب بیشتری را گزارش کرده‌اند. این تفاوت جنسیتی با مطالعات جهانی سازگار است؛ زنان بیشتر تمایل به درونی‌سازی هیجانات منفی (مانند اضطراب و افسردگی) دارند، در حالی که مردان گرایش بیشتری به برونی‌سازی (رفتارهای پرخاشگرانه، پرخطر یا مصرف مواد) نشان می‌دهند. این تحلیل‌ها، ضرورت برنامه‌ریزی‌های تخصصی برای گروه‌های مختلف و با در نظر گرفتن تفاوت‌های جنسیتی در مواجهه با اختلالات روانشناختی را آشکار می‌سازد.
در نهایت، هشدارهای روانشناسان و نتایج پیمایش‌های اخیر، اهمیت فوری توجه به سلامت روان جامعه و توسعه مداخلات کارآمد برای مدیریت و درمان اختلالات روانشناختی ناشی از رویدادهای بحرانی را بیش از پیش نمایان می‌سازد. این امر نیازمند یک رویکرد جامع و پایدار است که هم شامل پیشگیری و هم شامل حمایت‌های درمانی و اجتماعی بلندمدت باشد.
مطالب مرتبط
- زخم معده تنها دردی جسمانی نیست؛ ردپای عمیق آن بر سلامت روان آشکار می‌شود
- متخصصان هشدار می‌دهند: پنج احساس ناخواسته قند خون را به سرعت افزایش می‌دهند
- نوسانات هورمونی و انقباضات رحمی؛ علل شایع تکرر ادرار در قاعدگی چیست؟
- تحقیقات تازه: خواب نامنظم و فشار خون بالا عوامل تشدیدکننده خطر زوال عقل هستند
دکتر حصارکی، متخصصی مجرب و دلسوز در حوزه سلامت، با تجربه و دانش گسترده خود، آماده ارائه بهترین خدمات درمانی به شماست. ایشان با رویکردی بیمارمحور و استفاده از دانش روز، همواره در تلاش برای بهبود حال بیماران و ارائه مشاوره‌های پزشکی دقیق و قابل اعتماد هستند.
Leave a Reply