با فرارسیدن فصل گرما و افزایش دما، نیاز بدن به مایعات برای حفظ تعادل حیاتی می‌شود. این نیاز در افراد سالم با حس تشنگی و نوشیدن آب رفع می‌شود، اما برای بیماران مبتلا به نارسایی کلیه، این مسئله به یک چالش بزرگ تبدیل می‌شود. کلیه‌های آسیب‌دیده قادر به تنظیم دقیق مایعات و الکترولیت‌های بدن نیستند، بنابراین مدیریت هوشمندانه مصرف نوشیدنی‌ها و مواد غذایی در فصل گرما برای این بیماران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. عدم توجه به این موضوع می‌تواند به عوارضی نظیر کم‌آبی، اضافه‌بار مایعات و اختلال در سطح الکترولیت‌ها منجر شود که سلامت و کیفیت زندگی بیماران را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد.
توصیه‌های کلیدی متخصصین
دکتر محمدمهدی حسینی، استاد تمام گروه جراحی کلیه و مجاری ادراری دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بر ضرورت آگاهی و اقدام به موقع بیماران کلیوی در مواجهه با گرمای تابستان تأکید کرده است. او با اشاره به آسیب‌پذیری بیشتر این بیماران در برابر شرایط آب و هوایی گرم، حفظ تعادل دقیق مایعات بدن را بسیار مهم می‌داند. از یک سو، افزایش دما و تعریق می‌تواند موجب کم‌آبی شود و از سوی دیگر، اختلال در عملکرد کلیه‌ها، دفع مناسب مایعات اضافی را با مشکل مواجه می‌کند.
مدیریت مصرف مایعات: راهکارهایی برای هر بیمار
دکتر حسینی در مورد نحوه صحیح مدیریت مصرف مایعات برای بیماران کلیوی در فصل گرما، به دو گروه عمده بیماران دیالیزی و بیماران با عملکرد باقیمانده کلیه اشاره کرده است:
- بیماران نیازمند دیالیز: میزان مصرف مایعات باید به دقت و بر اساس دستور پزشک معالج تنظیم شود. اغلب این میزان بر اساس تقریبی ۵۰۰ میلی‌لیتر به علاوه حجم ادرار ۲۴ ساعته تعیین می‌شود. این بیماران باید از نوشیدنی‌های خنک و بدون نمک نظیر آب خالص و دمنوش‌های رقیق استفاده کنند.
- بیماران با عملکرد باقیمانده کلیه: این بیماران می‌توانند میزان مصرف مایعات خود را با در نظر گرفتن حجم ادرار ۲۴ ساعته و افزودن ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ میلی‌لیتر به آن تنظیم کنند. همچنین در صورت افزایش تعریق، افزایش اندک مایعات مجاز است.
آگاهی از نشانه‌های بروز کم‌آبی نظیر خشکی دهان، سرگیجه، افت فشار خون، کاهش ادرار و علائم اضافه‌بار مایعات از جمله تورم اندام‌ها، تنگی نفس، و افزایش ناگهانی وزن برای این بیماران ضروری است. همچنین، توجه به رنگ ادرار شاخص مناسبی برای آگاهی از وضعیت سلامت است؛ حفظ رنگ معمول ادرار و جلوگیری از غلیظ شدن آن اهمیت دارد.
تغییرات ضروری در رژیم غذایی فصل گرما
دکتر حسینی به تغییرات لازم در رژیم غذایی بیماران کلیوی در فصل تابستان نیز پرداخته است:
- کاهش مصرف نمک: در این فصل برای بیماران کلیوی ضروری است. مصرف مواد غذایی شور، ترشی‌ها، فست‌فودها و کنسروها باید به کمترین میزان ممکن برسد تا از ایجاد تشنگی و احتباس مایعات در بدن جلوگیری شود. با این حال، در صورت تعریق شدید ممکن است تحت نظر پزشک، مصرف اندکی نمک بیشتر توصیه شود.
- کنترل مصرف پتاسیم: توصیه می‌شود مصرف میوه‌های حاوی پتاسیم بالا نظیر موز، پرتقال و طالبی، همچنین مصرف سبزیجات با این ویژگی مانند سیب‌زمینی و گوجه‌فرنگی محدود شود. در مقابل، مصرف میوه‌های کم‌پتاسیم مانند سیب، انگور و آناناس در اولویت قرار بگیرد.
- محدودیت مصرف پروتئین: در حالی که بیماران دیالیزی به پروتئین نیاز دارند، بیماران مبتلا به بیماری مزمن کلیه (CKD) ممکن است بر اساس نظر پزشک معالج، نیاز به محدودیت مصرف پروتئین داشته باشند.
- محدودیت نوشیدنی‌های مدر: بهتر است بیماران کلیوی در این فصل، مصرف نوشیدنی‌های مدر نظیر چای غلیظ، قهوه و یا نوشیدنی‌های الکلی را محدود کنند.
راهکارهای پیشگیری از کم‌آبی و تنظیم سبک زندگی
تدابیر پیشگیرانه در برابر کم‌آبی و تنظیم سبک زندگی در فصل گرما نیز از اهمیت بالایی برخوردار است:
- اجتناب از گرمای شدید: بیماران کلیوی بهتر است از قرار گرفتن در معرض گرمای شدید به ویژه حضور در فضاهای باز در ساعات اوج گرما (۱۰ صبح تا ۱۶ بعدازظهر) خودداری کنند.
- پوشش مناسب: پوشیدن لباس‌های نخی، گشاد و استفاده از کلاه در محیط‌های باز ضروری است.
- خنک نگه داشتن محیط: خنک نگه داشتن محیط زندگی و استفاده از وسایل سرمایشی نظیر کولر یا پنکه توصیه می‌شود.
- نوشیدن مایعات به تدریج: مصرف مایعات باید به صورت جرعه‌های کوچک و در طول روز انجام شود و از مصرف یکباره حجم زیاد مایعات پرهیز شود.
- کنترل روزانه وزن: افزایش ناگهانی وزن می‌تواند نشانه‌ای از احتباس مایعات باشد و باید مورد توجه قرار گیرد.
- فعالیت بدنی مناسب: انجام ورزش و فعالیت‌های بدنی در ساعات خنک روز (صبح زود یا عصر) و با شدت کم (مانند پیاده‌روی آرام و یوگا) و پرهیز از ورزش در محیط‌های گرم و باز نیز از دیگر راهکارها است.
- جبران الکترولیت‌ها: در صورت تعریق زیاد، جبران الکترولیت‌های از دست رفته باید با مشورت پزشک انجام شود. افزودن اندکی نمک به غذا می‌تواند در این شرایط کمک‌کننده باشد، اما مصرف محلول‌های ORS برای بیماران دیالیزی اغلب توصیه نمی‌شود.
مشورت با متخصص: رکن اصلی سلامت
در نهایت، دکتر حسینی بر اهمیت رعایت دقیق توصیه‌های پزشکی برای کنترل میزان مایعات بدن بیماران کلیوی در تابستان تأکید می‌کند. بیماران کلیوی در فصل تابستان نیازمند توجه ویژه به تنظیم مصرف مایعات، نمک، پتاسیم و فعالیت بدنی هستند. پایش منظم وضعیت جسمانی و مشورت با پزشک معالج یا متخصص تغذیه کلیه برای تنظیم دقیق برنامه غذایی و میزان مصرف مایعات، امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر است تا بتوانند این فصل را با سلامت کامل سپری کنند.
اگر شما یا یکی از عزیزانتان به بیماری کلیوی مبتلا هستید، آیا تا به حال با چالش‌های مدیریت رژیم غذایی و مایعات در فصل گرما مواجه شده‌اید؟ چه راهکارهایی برای شما مفید بوده است؟