آمار سزارین در ایران به حدود ۵۵ درصد رسیده و این رقم فاصله زیادی با استانداردهای جهانی دارد؛ در حالی که در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته سهم سزارین زیر ۱۰ درصد نگه داشته می‌شود. یکی از مهم‌ترین دلایل گرایش گسترده به سزارین، نبود دسترس‌پذیری و گسترش خدمات مدرن زایمان طبیعی بدون درد در بیمارستانهای کشور است؛ موضوعی که هم ریشه‌های فرهنگی و اقتصادی دارد و هم نیازمند اصلاح ساختاری نظام ارائه خدمات سلامت.
چرا زایمان طبیعی بدون درد کم‌یاب است
ارائه زایمان‌های متنوع و ملایم مانند زایمان در آب، زایمان با هیپنوتیزم، اتاق‌های آرامش و فناوری‌های کنترل درد نیازمند سرمایه‌گذاری در زیرساخت، آموزش نیروی انسانی و تغییر فرهنگ بالینی است. در ایران این خدمات تنها در موارد محدود و پراکنده در برخی مراکز خصوصی یا معدود بیمارستانهای پیشرو در دسترس است و در اغلب بیمارستانهای دولتی خبری از «اتاق آرامش» یا برنامه‌های هدفمند کاهش درد نیست. نبود این گزینه‌های حمایتی، انگیزه زنان برای انتخاب سزارین را افزایش می‌دهد.
عوامل روانی و اجتماعی که سزارین را محبوب کرد
- تجارب منفی و ترس از زایمان طبیعی: انتقال خاطرات سخت یا رفتار نامناسب کادر درمان بار روانی سنگینی ایجاد می‌کند و در غیاب آموزش درست، ترس در فضای اجتماعی پخش می‌شود.
- قابلیت برنامه‌ریزی و منافع اقتصادی: سزارین امکان تعیین تاریخ و زمان را فراهم می‌آورد و در برخی موارد منافع مالی یا تسهیلات عملی برای پزشکان و خانواده‌ها عامل تصمیم‌گیری است. همچنین گرایش به «تولد در تاریخ‌های رند» به شکل‌گیری تقاضای غیرعلمی برای سزارین دامن زده است.
ابعاد بیولوژیک و سبک زندگی
برخی متخصصان به تفاوت‌های آناتومیک و سبک زندگی اشاره می‌کنند؛ از جمله ادعا درباره «کوچکی لگن» برخی زنان و ارتباط آن با نرخ تسریع سزارین. کم‌تحرکی دوران بارداری، افزایش وزن نامتعادل و نبود دوره‌های آماده‌سازی جسمی از عوامل دیگری‌اند که شانس زایمان طبیعی آسان را کاهش می‌دهند. این موارد نشان می‌دهد راه حل‌ها صرفاً بالینی نیستند و به مداخلات پیش از بارداری و آموزشی نیز نیاز است.
پیامدهای سلامت عمومی و اقتصادی
سزارینِ بی‌مورد با خطرات جراحی، طولانی‌تر شدن دوره نقاهت، هزینه‌های بالاتر درمان و پیامدهای بالقوه برای بارداری‌های آتی همراه است. افزایش مداوم سهم سزارین فشار مالی بر نظام سلامت و خانوارها وارد می‌کند و از سوی دیگر فرصت‌های رشد سلامتی نوزاد و مادر از جمله شروع سریع‌تر شیردهی و بهبود ایمنی در زایمان طبیعی از دست می‌رود.
راهکارهای عملی برای بازگرداندن تعادل
- توسعه دسترسی به زایمان طبیعی بدون درد از طریق سرمایه‌گذاری در اتاق‌های آرامش، برنامه‌های مدیریت درد و آموزش پرستاران و ماماها؛
- اجرای برنامه‌های آموزشی قبل از زایمان برای خانواده‌ها، استانداردسازی راهنمای بالینی برای پزشکان درباره شاخص‌های واضح انتخاب سزارین و ایجاد سازوکارهای مالی که تصمیم‌گیری بالینی را از منافع فردی مستقل کند.
این دو محور باید هم‌زمان با سیاست‌گذاری کلان دنبال شوند؛ افزایش زیرساخت بدون آموزش و تغییر انگیزه‌ها ناکافی خواهد بود، و آموزش بدون فراهم‌سازی گزینه‌های واقعی نیز کارایی محدودی دارد.
جمع‌بندی
مسئله انتخابِ راه زایمان پیچیده و چندبعدی است؛ کاهش اجباری یا تبلیغی سزارین جواب نمی‌دهد. نیاز به یک بسته مداخله‌ای شامل گسترش خدمات زایمان بدون درد، ارتقای رفتار حرفه‌ای و انسانی کادر درمان، اطلاع‌رسانی علمی و اصلاح مشوق‌های اقتصادی وجود دارد. وقتی مادران بدانند گزینه‌ای امن، قابل‌دسترس و ملایم برای زایمان طبیعی در دسترس است و نظام سلامت از آنها حمایت می‌کند، تصمیم‌گیری‌های به‌مراتب منطقی‌تر و سلامت‌محورتر جای نگرانی و ترس را خواهد گرفت.
دکتر حصارکی، متخصصی مجرب و دلسوز در حوزه سلامت، با تجربه و دانش گسترده خود، آماده ارائه بهترین خدمات درمانی به شماست. ایشان با رویکردی بیمارمحور و استفاده از دانش روز، همواره در تلاش برای بهبود حال بیماران و ارائه مشاوره‌های پزشکی دقیق و قابل اعتماد هستند.
Leave a Reply