نتایج یک پژوهش آزمایشی جدید نشان می‌دهد داروی ضد HIV موسوم به لامیوودین می‌تواند در درمان یکی از مهم‌ترین عوارض چشمی بیماران دیابتی، یعنی اِدم ماکولای دیابتی (DME)، مؤثر واقع شود. این داروی ارزان‌قیمت که تاکنون برای مهار ویروس HIV تجویز می‌شد، حالا نویدبخش روشی ساده‌تر و غیرتهاجمی برای حفظ بینایی بیماران دیابتی است.
DME؛ عارضه‌ای تهدیدکننده برای شبکیه چشم
بر اساس اطلاعات مؤسسه ملی چشم آمریکا، ماکولا بخش مرکزی شبکیه چشم است که نور را به سیگنال‌های قابل درک برای مغز تبدیل می‌کند. در بیماری DME، مایعات ناشی از نشت رگ‌های خونی در این ناحیه تجمع پیدا کرده و منجر به تورم ماکولا، تاری دید و در موارد شدید، نابینایی می‌شود. آمارها نشان می‌دهد از هر ۱۴ فرد مبتلا به دیابت، یک نفر در معرض ابتلا به این بیماری چشمی قرار دارد.
در حال حاضر، درمان این اختلال با تزریق ماهانه داروهایی نظیر بواسیزوماب به چشم انجام می‌شود که رشد رگ‌های خونی جدید در شبکیه را مهار می‌کند. اما مصرف داروی خوراکی می‌تواند جایگزینی ساده‌تر برای بیماران باشد.
عملکرد داروی لامیوودین در مهار التهاب چشمی
لامیوودین، علاوه بر نقش ضدویروسی، در مهار برخی فرایندهای التهابی مؤثر در دیابت نیز نقش دارد. طبق یافته‌های اخیر، این دارو توانایی مهار مواد شیمیایی موسوم به اینفلامازوم‌ها را دارد؛ ترکیباتی که در فعال‌سازی واکنش‌های ایمنی و بروز التهاب در بدن نقش دارند و در توسعه DME نیز مؤثرند.
دکتر جایاکریشنا آمباتی، مدیر مرکز علوم بینایی پیشرفته دانشگاه ویرجینیا، ضمن تأکید بر مزایای داروی خوراکی، خاطرنشان کرد: «لامیوودین می‌تواند جایگزینی مناسب برای تزریق‌های مکرر چشمی باشد و از نظر راحتی، تحول بزرگی در درمان این نوع از بیماری‌های چشمی ایجاد کند.»
روند آزمایشی درمان؛ مقایسه لامیوودین و دارونما
این پژوهش بین فوریه ۲۰۲۲ تا سپتامبر ۲۰۲۳ روی ۲۴ بیمار مبتلا به DME انجام شد. از میان آن‌ها، ۱۰ نفر به‌طور تصادفی به مصرف روزانه ۱۵۰ میلی‌گرم لامیوودین به مدت ۸ هفته اختصاص یافتند، در حالی‌که ۱۴ نفر دیگر قرص دارونما دریافت کردند. همه شرکت‌کنندگان به‌طور همزمان داروی تزریقی بواسیزوماب را نیز دریافت کردند.
- پس از ۴ هفته: گروه لامیوودین به‌طور میانگین توانایی خواندن ۱۰ حرف یا دو خط بیشتر در نمودار بینایی را کسب کرد، در حالی‌که گروه دارونما حدود دو حرف کاهش بینایی داشت.
- در هفته هشتم: گروه لامیوودین حدود ۱۷ حرف (بیش از سه خط) در نمودار بینایی پیشرفت داشت. گروه دارونما با بواسیزوماب نیز همین میزان بهبود را تجربه کرد، اما بدون کمک داروی خوراکی.
مسیر پیش‌رو؛ ضرورت مطالعات گسترده‌تر
اگرچه نتایج اولیه امیدبخش‌اند، اما پژوهشگران تأکید کرده‌اند که برای اثبات نهایی اثربخشی لامیوودین در توقف یا معکوس‌سازی DME، انجام مطالعات بالینی گسترده‌تری با جمعیت بیشتر و دوره درمان طولانی‌تر ضروری خواهد بود.
در صورت تأیید نهایی، این روش می‌تواند تحولی مهم در مدیریت یکی از شایع‌ترین عوارض دیابت و کاهش وابستگی بیماران به درمان‌های تهاجمی چشم باشد.