اختلال «سلوک» یا Conduct Disorder یکی از اختلالات رفتاری جدی در کودکان و نوجوانان است که با بی‌توجهی به قوانین، هنجارهای اجتماعی و رفتارهای آسیب‌زا نسبت به خود، دیگران و محیط همراه است. برخلاف شیطنت‌های معمول دوران کودکی، این اختلال می‌تواند پیامدهای سنگینی برای فرد، خانواده و جامعه داشته باشد.
اختلال سلوک چیست و چه علائمی دارد؟
کودکان مبتلا به اختلال سلوک رفتارهایی از خود نشان می‌دهند که فراتر از انتظارات طبیعی سنی است. این رفتارها شامل خشونت، تخریب اموال، آسیب به حیوانات، بی‌توجهی به قوانین مدرسه و جامعه و حتی رفتارهای خلاف قانون است. این اختلال اگرچه شیوع کمتری نسبت به اختلالاتی مانند بیش‌فعالی یا اختلال یادگیری دارد، اما به دلیل شدت آسیب‌ها، بسیار قابل توجه است.
عوامل مؤثر در بروز اختلال سلوک
بر اساس گفته‌های دکتر محمدرضا شالبافان، مدیر دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت، عوامل ژنتیکی، محیط اجتماعی، سبک فرزندپروری و شرایط خانوادگی از جمله دلایل بروز این اختلال هستند. کودکانی که در محیط‌های پرتنش یا فاقد حمایت کافی رشد می‌کنند، بیشتر در معرض ابتلا به اختلال سلوک قرار دارند.
چالش‌های خانواده‌ها در مواجهه با اختلال سلوک
برخی خانواده‌ها رفتارهای آسیب‌زای فرزندان خود را انکار می‌کنند یا آن را طبیعی می‌دانند، در حالی که این نوع رفتارها نیازمند مداخلات تخصصی روان‌شناسی و روان‌پزشکی است. همکاری خانواده‌ها با مدارس و نهادهای درمانی نقش مهمی در شناسایی و درمان این اختلال دارد. متأسفانه در مواردی، خانواده‌ها به جای پذیرش مشکل، سیستم آموزشی را مقصر می‌دانند که این موضوع روند درمان را با مشکل مواجه می‌کند.
درمان اختلال سلوک؛ از آموزش تا روان‌درمانی
اختلال سلوک قابل درمان است و روش‌هایی مانند درمان شناختی‌ـ‌رفتاری (CBT)، آموزش مدیریت خشم، روان‌درمانی فردی و خانوادگی و مداخلات اجتماعی می‌توانند مؤثر باشند. برخورد علمی و انسانی با کودک مبتلا، بدون استفاده از تنبیه‌های بدنی یا کلامی، شرط اصلی موفقیت درمان است. تنبیه نه‌تنها کمکی به بهبود نمی‌کند، بلکه ممکن است رفتارهای تلافی‌جویانه و شدیدتری را در کودک ایجاد کند.
خدمات رایگان روان‌شناسی در مراکز جامع سلامت
وزارت بهداشت با راه‌اندازی بیش از ۳ هزار مرکز جامع سلامت در سراسر کشور، خدمات روان‌شناسی رایگان را در اختیار خانواده‌ها قرار داده است. در صورت نیاز به خدمات تخصصی‌تر، افراد به مراکز سلامت روان و اجتماعی (سراج) ارجاع داده می‌شوند که در حال حاضر ۹۹ مرکز فعال در کشور دارد و قرار است این تعداد افزایش یابد.
بازماندگی از تحصیل؛ پیامد جدی اختلال سلوک
یکی از آسیب‌های مهم ناشی از اختلال سلوک، بازماندگی از تحصیل است. کودکانی که به دلیل رفتارهای پرخطر از مدرسه دور می‌مانند، شبکه‌های اجتماعی و دوستانه خود را از دست می‌دهند و انگیزه تحصیلی‌شان کاهش می‌یابد. این موضوع نه‌تنها آینده فرد را تهدید می‌کند، بلکه تبعات اجتماعی گسترده‌ای دارد. نهادهایی مانند وزارت کشور و قوه قضاییه نیز به این مسئله ورود کرده‌اند تا با همکاری وزارت بهداشت، مداخلات روانی‌ـ‌اجتماعی مؤثری در این زمینه انجام شود.
نقش رسانه‌ها و آموزش عمومی
آگاهی‌بخشی عمومی درباره اختلال سلوک از طریق رسانه‌ها می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری و درمان داشته باشد. آموزش خانواده‌ها درباره علائم و راهکارهای درمانی، زمینه‌ساز مراجعه به موقع و کاهش آسیب‌های ناشی از این اختلال خواهد بود.
اختلال سلوک، اگر به‌درستی شناسایی و درمان شود، قابل کنترل است. خانواده‌ها، مدارس و نهادهای درمانی باید با همکاری و آگاهی، مسیر اصلاح رفتار و بازگشت کودک به زندگی سالم را هموار کنند.
دکتر حصارکی، متخصصی مجرب و دلسوز در حوزه سلامت، با تجربه و دانش گسترده خود، آماده ارائه بهترین خدمات درمانی به شماست. ایشان با رویکردی بیمارمحور و استفاده از دانش روز، همواره در تلاش برای بهبود حال بیماران و ارائه مشاوره‌های پزشکی دقیق و قابل اعتماد هستند.