سیاه‌سرفه، یکی از بیماری‌های عفونی بسیار مسری و خطرناک دوران کودکی، همچنان تهدیدی جدی برای سلامت عمومی به‌ویژه در کشورهایی با پوشش واکسیناسیون پایین محسوب می‌شود. دکتر هادی فارسیانی، متخصص باکتری‌شناسی پزشکی و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، با تأکید بر اهمیت واکسیناسیون کامل و به‌موقع، این اقدام را مؤثرترین راه پیشگیری از ابتلا و مرگ ناشی از سیاه‌سرفه دانست.
سیاه‌سرفه؛ بیماری صدروزه با سه مرحله بالینی
این بیماری باکتریایی توسط عامل بوردتلا پرتوسیس ایجاد می‌شود و از طریق قطرات تنفسی ناشی از عطسه، سرفه یا صحبت کردن منتقل می‌شود. پس از ورود به بدن، باکتری در نای و برونش‌ها تکثیر یافته و با آسیب به سلول‌های مژه‌دار دستگاه تنفسی، زمینه ابتلا به عفونت‌های ثانویه مانند ذات‌الریه را فراهم می‌کند.
دکتر فارسیانی مراحل بالینی بیماری را چنین توضیح می‌دهد:
- مرحله اول یا نزله‌ای: علائمی مشابه سرماخوردگی دارد و حدود دو هفته طول می‌کشد. این مرحله بیشترین قابلیت انتقال بیماری را دارد.
- مرحله دوم یا حمله‌ای: با سرفه‌های شدید، تهوع، استفراغ و دشواری در تنفس همراه است. در موارد شدید، کودک ممکن است تا صد بار در روز دچار حمله سرفه شود.
- مرحله سوم یا نقاهت: علائم کاهش می‌یابد اما بدن همچنان در معرض خطر عفونت‌های ثانویه قرار دارد.
واکسیناسیون؛ سد دفاعی در برابر سیاه‌سرفه
فارسیانی با اشاره به آغاز واکسیناسیون همگانی در ایران از سال ۱۳۶۳، کاهش چشمگیر موارد ابتلا را نتیجه این اقدام دانست. واکسن سیاه‌سرفه به‌صورت ترکیبی با واکسن دیفتری و کزاز در پنج نوبت تزریق می‌شود: در سنین ۲، ۴، ۶ و ۱۵ ماهگی و همچنین بین ۴ تا ۶ سالگی. با این حال، ایمنی حاصل از واکسن دائمی نیست و تزریق واکسن تقویتی هر ۱۰ سال یک‌بار توصیه می‌شود.
بر اساس آمار سازمان جهانی بهداشت، سالانه حدود ۵۰ میلیون نفر در جهان به سیاه‌سرفه مبتلا می‌شوند که ۲۰۰ هزار نفر از آن‌ها جان خود را از دست می‌دهند. در ایران نیز در سال ۱۴۰۲، بیش از ۱۱۰۰ مورد ابتلا و حدود ۵۰ تا ۱۰۰ مورد فوت گزارش شده که بیشتر مربوط به کودکان واکسینه‌نشده و اتباع غیرایرانی بوده است.
کودکان زیر یک سال؛ گروه پرخطر
کودکان زیر یک سال، حتی پس از دریافت دو نوبت واکسن، هنوز ایمنی کامل ندارند و در برابر سیاه‌سرفه آسیب‌پذیر هستند. دکتر فارسیانی هشدار داد که خانواده‌ها باید از تماس نوزادان با افراد مبتلا به سرفه شدید خودداری کنند و اصول بهداشتی را به‌طور جدی رعایت نمایند.
درمان و کنترل بیماری
برای کنترل علائم بیماری، داروهای آزیترومایسین و اریترومایسین به‌عنوان درمان‌های مؤثر شناخته شده‌اند. همچنین ایزوله‌سازی بیمار در منزل یا مراکز درمانی و رعایت بهداشت فردی توسط اطرافیان، نقش مهمی در جلوگیری از گسترش بیماری دارد.
نتیجه‌گیری: پیشگیری ترکیبی، راهکار مؤثر
پیشگیری از سیاه‌سرفه تنها با واکسیناسیون ممکن نیست؛ بلکه نیازمند مجموعه‌ای از اقدامات شامل تشخیص زودهنگام، درمان مناسب، رعایت بهداشت فردی و آگاه‌سازی عمومی است. تقویت ایمنی جامعه و اطلاع‌رسانی درباره اهمیت واکسن، کلید کنترل این بیماری خطرناک و حفظ سلامت کودکان در برابر تهدیدهای عفونی است.
دکتر حصارکی، متخصصی مجرب و دلسوز در حوزه سلامت، با تجربه و دانش گسترده خود، آماده ارائه بهترین خدمات درمانی به شماست. ایشان با رویکردی بیمارمحور و استفاده از دانش روز، همواره در تلاش برای بهبود حال بیماران و ارائه مشاوره‌های پزشکی دقیق و قابل اعتماد هستند.