دیابت، بیماری‌ای خاموش اما خطرناک است که با گسترش سبک زندگی کم‌تحرک و تغذیه نامناسب، روز به روز شیوع بیشتری پیدا می‌کند. دکتر مرضیه هادوی، فوق تخصص غدد و متابولیسم و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایلام، در گفت‌وگویی با وبدا به بررسی عوامل مؤثر در بروز دیابت و راهکارهای پیشگیری و کنترل آن پرداخت. یکی از نکات مهمی که در این گفتگو مطرح شد، نقش شب‌بیداری در افزایش احتمال ابتلا به دیابت بود؛ موضوعی که کمتر مورد توجه قرار گرفته اما تأثیر قابل‌توجهی بر سلامت متابولیک دارد.
عوامل خطر دیابت؛ از ژنتیک تا سبک زندگی شبانه
به گفته دکتر هادوی، عواملی مانند اضافه‌وزن، کم‌تحرکی، سابقه خانوادگی، افزایش سن، فشار خون بالا و کلسترول بالا از جمله ریسک‌فاکتورهای شناخته‌شده دیابت هستند. اما شب‌بیداری نیز به‌عنوان یک عامل مهم و کمتر شناخته‌شده در بروز دیابت مطرح شده است. شب‌زنده‌داری می‌تواند با اختلال در ترشح هورمون‌های تنظیم‌کننده قند خون، افزایش میل به پرخوری در ساعات شب و کاهش کیفیت خواب، زمینه‌ساز اختلالات متابولیکی شود.
تشخیص دیابت؛ بررسی آزمایشگاهی و علائم بالینی
تشخیص دیابت بر اساس سه معیار اصلی صورت می‌گیرد: قند خون ناشتا (FBS) برابر یا بیشتر از ۱۲۶ میلی‌گرم در دسی‌لیتر، هموگلوبین A1c برابر یا بیشتر از ۶.۵ درصد، و قند خون دو ساعته پس از مصرف ۷۵ گرم گلوکز خوراکی بالاتر از ۲۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر. در مواردی که بیمار با علائم واضح دیابت مانند پرنوشی، پرادراری یا خستگی شدید مراجعه کند، حتی یک تست مثبت می‌تواند برای تشخیص کافی باشد.
در مرحله پیش‌دیابت، مقادیر قند خون ناشتا بین ۱۰۰ تا ۱۲۵ و هموگلوبین A1c بین ۵.۷ تا ۶.۴ قرار دارد. این مرحله، فرصت طلایی برای پیشگیری از ورود به فاز بیماری است.
عوارض دیابت؛ از آسیب‌های عروقی تا اختلالات قلبی
دیابت در صورت عدم کنترل، می‌تواند منجر به بروز عوارض جدی شود. این عوارض به دو دسته تقسیم می‌شوند: میکروواسکولار (درگیری عروق کوچک مانند شبکیه چشم، کلیه‌ها و اعصاب محیطی) و ماکروواسکولار (درگیری عروق بزرگ مانند سکته‌های قلبی و مغزی). به همین دلیل، درمان دیابت تنها محدود به کنترل قند خون نیست، بلکه باید به حفظ سلامت عمومی و پیشگیری از مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های قلبی نیز توجه شود.
سبک زندگی سالم؛ کلید طلایی کنترل دیابت
اصلاح سبک زندگی، مهم‌ترین گام در درمان دیابت نوع ۲ است. دکتر هادوی تأکید می‌کند که بیماران باید تغذیه سالم، فعالیت بدنی منظم، کنترل استرس و مصرف دقیق داروها را در برنامه روزانه خود بگنجانند. پیاده‌روی روزانه به مدت حداقل ۳۰ دقیقه، حذف قندهای ساده مانند شیرینی و شکلات، و مصرف سه واحد میوه در قالب میان‌وعده‌های روزانه از جمله توصیه‌های تغذیه‌ای مهم هستند.
همچنین، بیماران دیابتی باید در طول روز سه وعده غذایی اصلی سبک و سه میان‌وعده سالم داشته باشند تا سطح قند خونشان در محدوده مطلوب باقی بماند.
مراقبت‌های ویژه در فصل تابستان
در فصل گرما، بیماران دیابتی باید مصرف آب و مایعات را افزایش دهند تا از کم‌آبی بدن جلوگیری شود. همچنین توصیه می‌شود در ساعات اوج گرما از منزل خارج نشوند و داروهای حساس مانند انسولین را در دمای مناسب نگهداری کنند.
باورهای نادرست درباره انسولین
یکی از چالش‌های درمان دیابت، باورهای غلط درباره مصرف انسولین است. برخی افراد تصور می‌کنند که تزریق انسولین خطرناک است و باعث آسیب قلبی می‌شود، در حالی که واقعیت این است که عدم کنترل دیابت در بلندمدت عامل اصلی بروز بیماری‌های قلبی است، نه مصرف انسولین. بیماران باید تنها به توصیه‌های پزشک معالج خود اعتماد کنند و از پیروی از نظرات غیرتخصصی پرهیز کنند.
نقش بیمار در درمان؛ مشارکت فعال برای کنترل بهتر
درمان موفق دیابت نیازمند همکاری فعال بیمار است. بیش از نیمی از فرآیند درمانی به رفتار و پایبندی خود بیمار بستگی دارد. علاوه بر کنترل قند خون، پایش فشار خون نیز اهمیت زیادی دارد و باید در مراجعات دوره‌ای، معمولاً هر سه ماه یک‌بار، مورد بررسی قرار گیرد.
در نهایت، دکتر هادوی توصیه می‌کند افراد در معرض خطر، به‌ویژه کسانی که سابقه خانوادگی دیابت دارند یا سبک زندگی شبانه دارند، حداقل سالی یک‌بار قند خون خود را بررسی کنند. آگاهی، پیشگیری و اقدام به‌موقع سه اصل اساسی برای مقابله با این بیماری خاموش هستند.
دکتر حصارکی، متخصصی مجرب و دلسوز در حوزه سلامت، با تجربه و دانش گسترده خود، آماده ارائه بهترین خدمات درمانی به شماست. ایشان با رویکردی بیمارمحور و استفاده از دانش روز، همواره در تلاش برای بهبود حال بیماران و ارائه مشاوره‌های پزشکی دقیق و قابل اعتماد هستند.