تا پایان سال ۲۰۲۴، ۸۱ کشور و منطقه در جهان از جمله ایران، ژاپن، کانادا و شماری از کشورهای اروپایی و حوزه مدیترانه شرقی موفق به حذف بیماری سرخک شدند. این دستاورد جهانی نتیجه سال‌ها تلاش در مسیر گسترش برنامه‌های واکسیناسیون گسترده و هدفمند بوده است.
نقش واکسیناسیون در مهار بیماری واگیردار سرخک
طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)، واکسن سرخک از زمان معرفی آن در سال ۱۹۶۳ تاکنون توانسته به‌عنوان یکی از مؤثرترین ابزارهای پیشگیرانه، میزان مرگ‌ومیر و عوارض ناشی از این بیماری را در سطح بین‌المللی به‌طور قابل توجهی کاهش دهد. با وجود پیشرفت‌های قابل توجه در حوزه ایمن‌سازی، تفاوت‌های زیرساختی و میزان پوشش واکسن در کشورهای مختلف باعث شده‌اند برخی مناطق همچنان در معرض شیوع باقی بمانند.
کشورهای توسعه‌یافته؛ پیشگامان کنترل سرخک
ایالات متحده، کانادا و کشورهای اروپایی از جمله نخستین کشورهایی بودند که از دهه ۱۹۶۰ واکسن ترکیبی MMR (سرخک، سرخجه و اوریون) را وارد برنامه‌های سلامت عمومی خود کردند. نرخ پوشش واکسن در این کشورها اغلب بالای ۹۰ درصد گزارش شده است. به‌عنوان مثال، ایالات متحده در سال ۲۰۲۲ موفق به ثبت پوشش ۹۲ درصدی دوز اول این واکسن شد. هرچند در برخی جوامع، تردید در مورد واکسن منجر به شیوع‌های محدود مانند شیوع سال ۲۰۱۹ در نیویورک شد.
سوئد و دانمارک نیز با پوشش واکسیناسیون نزدیک به ۹۷ درصد، سرخک را تقریباً به‌طور کامل حذف کرده‌اند.
چالش‌های واکسیناسیون در کشورهای در حال توسعه
در مناطق جنوب آسیا و آفریقا، به‌ویژه در کشورهایی مانند نیجریه و کنگو، پوشش ناقص واکسن موجب شیوع‌های وسیع شده است. به عنوان نمونه، کنگو در سال ۲۰۱۹ بیش از ۲۵۰ هزار مبتلا و ۶ هزار مرگ ناشی از سرخک را تجربه کرد. هند اما توانست با اجرای کمپین‌های گسترده، میزان پوشش واکسیناسیون را از ۵۶ درصد در سال ۲۰۰۰ به ۸۹ درصد در سال ۲۰۲۲ افزایش دهد. همچنین بنگلادش با ۹۲ درصد پوشش، به موفقیت قابل توجهی دست یافته است.
وضعیت ایران در کنترل بیماری سرخک
ایران از دهه ۱۳۶۰ برنامه واکسیناسیون عمومی علیه سرخک را در دستور کار قرار داد و در سال ۱۳۸۲ با اجرای یکی از بزرگ‌ترین کمپین‌های واکسیناسیون منطقه، بیش از ۳۳ میلیون نفر را تحت پوشش قرار داد. این اقدامات منجر شد تا ایران در سال ۱۳۹۸ گواهی حذف سرخک را از سازمان جهانی بهداشت دریافت کند؛ گواهی‌ای که تا سال ۱۴۰۲ نیز حفظ شده است. پوشش بالای ۹۵ درصدی واکسن MMR در کشور از دلایل اصلی موفقیت در مهار این بیماری به شمار می‌رود.
موانع جهانی در راه حذف کامل سرخک
با وجود تلاش‌های گسترده، چالش‌هایی همچون کمبود دسترسی به واکسن در مناطق دورافتاده، درگیری‌های نظامی و افزایش تردیدهای عمومی نسبت به واکسن همچنان سد راه حذف کامل سرخک در برخی کشورها هستند. ابتکار جهانی «MRI» از سوی سازمان جهانی بهداشت و یونیسف طراحی شده تا کشورهای مختلف را برای افزایش نرخ واکسیناسیون یاری دهد و از شیوع مجدد جلوگیری کند.