افسردگی پس از زایمان یکی از اختلالات روانی شایع در میان مادران است که در صورت عدم تشخیص و درمان به‌موقع، می‌تواند سلامت روانی و جسمی مادر و نوزاد را به‌طور جدی تهدید کند. متخصصان حوزه بهداشت باروری بر اهمیت شناسایی زودهنگام این اختلال و نقش حیاتی حمایت‌های خانوادگی و اجتماعی در روند درمان تأکید دارند.
افسردگی پس از زایمان؛ فراتر از نوسانات خلقی معمول
دکتر پروین یداللهی، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز و متخصص بهداشت باروری، با اشاره به ماهیت پیچیده افسردگی پس از زایمان گفت: این اختلال روانی معمولاً بین ۱۰ تا ۱۴ روز پس از تولد نوزاد بروز می‌کند و با نوسانات خلقی ساده تفاوت دارد. تغییرات شدید هورمونی پس از خروج جفت، یکی از عوامل اصلی بروز این نوع افسردگی است، چرا که سطح هورمون‌های شادی‌آور به‌طور ناگهانی کاهش می‌یابد و زمینه‌ساز اختلالات خلقی می‌شود.
عوامل تشدیدکننده: از فشارهای اقتصادی تا بیماری‌های مزمن
یداللهی با اشاره به عوامل مؤثر در تشدید علائم افسردگی پس از زایمان، اظهار داشت: تنش‌های خانوادگی، مشکلات مالی، کمبود حمایت‌های اجتماعی و زمینه‌های فرهنگی از جمله عواملی هستند که می‌توانند شدت این اختلال را افزایش دهند. همچنین مادرانی که سابقه ابتلا به افسردگی یا اختلالات روان‌پزشکی دارند، یا برای نخستین‌بار تجربه بارداری را پشت سر می‌گذارند، در معرض خطر بیشتری قرار دارند. بیماری‌های مزمن مانند دیابت کنترل‌نشده، پره‌اکلامپسی و زایمان زودرس نیز می‌توانند زمینه‌ساز بروز این اختلال باشند.
علائم هشداردهنده را جدی بگیریم
این متخصص بهداشت باروری با تأکید بر اهمیت تشخیص زودهنگام، علائمی مانند خستگی مفرط، بی‌خوابی یا خواب بیش از حد، اضطراب دائمی نسبت به سلامت نوزاد، احساس گناه، بی‌انگیزگی، کاهش تمرکز و اختلال در تصمیم‌گیری را از نشانه‌های بارز افسردگی پس از زایمان دانست. وی توصیه کرد که در صورت مشاهده این علائم، مادر باید به روان‌پزشک ارجاع داده شود و خانواده‌ها نیز نقش فعالی در حمایت روانی ایفا کنند.
درمان چندوجهی؛ از روان‌درمانی تا حمایت اجتماعی
دکتر یداللهی درمان افسردگی پس از زایمان را فرآیندی چندوجهی دانست که شامل روان‌درمانی، مشاوره فردی یا گروهی، درمان شناختی‌رفتاری (CBT) و دارودرمانی با تجویز متخصص روان‌پزشکی است. وی همچنین بر نقش درمان‌های مکمل مانند پیاده‌روی منظم، یوگا، مدیتیشن، تمرینات تنفسی، تغذیه سالم و پرهیز از مصرف مواد قندی در بهبود حال مادر تأکید کرد.
نقش خانواده در بهبود وضعیت روانی مادر
به گفته این عضو هیأت علمی، حمایت عاطفی خانواده و حضور در گروه‌های همدلانه می‌تواند تأثیر چشمگیری در روند درمان داشته باشد. تشویق مادر به بیان احساسات، گوش دادن فعال، کمک در امور روزمره و یادآوری اینکه او تنها نیست، از جمله اقدامات مؤثر در کاهش فشار روانی و افزایش حس آرامش در مادران است.
جمع‌بندی: مراقبت روانی پس از زایمان، ضرورتی فراتر از درمان پزشکی
افسردگی پس از زایمان، اختلالی جدی اما قابل درمان است که نیازمند توجه ویژه از سوی خانواده، جامعه و نظام سلامت است. شناسایی زودهنگام، درمان علمی و حمایت‌های روانی و اجتماعی، سه رکن اصلی در حفظ سلامت مادر و نوزاد محسوب می‌شوند. آگاهی‌بخشی عمومی و آموزش خانواده‌ها می‌تواند گامی مؤثر در کاهش بار روانی این اختلال و ارتقای کیفیت زندگی مادران پس از زایمان باشد.
دکتر حصارکی، متخصصی مجرب و دلسوز در حوزه سلامت، با تجربه و دانش گسترده خود، آماده ارائه بهترین خدمات درمانی به شماست. ایشان با رویکردی بیمارمحور و استفاده از دانش روز، همواره در تلاش برای بهبود حال بیماران و ارائه مشاوره‌های پزشکی دقیق و قابل اعتماد هستند.