شیوع سرطان در ایران در حال رشد است؛ ترکیب پیری جمعیت و تغییر الگوهای زندگی، بار جدیدی بر نظام سلامت گذاشته است. شناخت علت‌ها و تغییرات قابل‌اجرا در سبک زندگی، پیشگیری و تشخیص زودهنگام را امکان‌پذیر می‌کند و می‌تواند مرگ‌ومیر ناشی از سرطان را کاهش دهد.
عوامل جمعیتی و ساختاری
افزایش میانگین سن جامعه مهم‌ترین عامل تقویت‌کننده بروز سرطان است. هرچه جمعیت پیرتر شود، احتمال بروز بیماری‌های مرتبط با سن، از جمله انواع سرطان‌ها، بیشتر می‌شود. علاوه بر این، دسترسی نابرابر به خدمات پیشگیری، غربالگری و تشخیص زودهنگام در مناطق مختلف کشور باعث می‌شود بسیاری از موارد در مراحل پیشرفته کشف شوند که درمان را دشوارتر و پرهزینه‌تر می‌کند.
رفتارها و سبک زندگی که ریسک را بالا می‌برند
- مصرف دخانیات و ناس: سیگار همچنان اولین عامل قابل‌کاهش در بروز سرطان در ایران است؛ هم‌چنین شیوع قلیان و افزایش استعمال در بین زنان جوان، هشدار جدی‌تری ایجاد کرده است. تریاک و برخی مواد مخدر نیز با افزایش خطر سرطان‌های دستگاه گوارش و ریه مرتبط شده‌اند.
- چاقی، رژیم غذایی نامناسب و کم‌تحرکی: افزایش وزن، مصرف بالای غذاهای فرآوری‌شده و کمبود میوه و سبزی با چند نوع سرطان از جمله پستان، روده بزرگ، پانکراس و مری پیوند دارد.
عوامل عفونی و زیست‌محیطی
حدود بخشی از سرطان‌ها با عوامل عفونی مرتبط‌اند؛ هلیکوباکترپیلوری در سرطان معده، ویروس HPV در سرطان دهانه رحم و برخی سرطان‌های سروگردن، و ویروس‌های هپاتیت B و C در سرطان کبد نقش مهمی دارند. علاوه بر این، آلودگی هوا، تماس با برخی مواد شیمیایی صنعتی و تابش اشعه ماوراءبنفش از عوامل محیطی مؤثرند.
پیامدها و گروه‌های آسیب‌پذیر
افزایش بار سرطان فشار اقتصادی و اجتماعی به همراه دارد؛ هزینه‌های درمان، مراقبت‌های طولانی‌مدت و بار روانی خانواده‌ها چشمگیر است. گروه‌هایی مانند سالمندان، مناطق روستایی با دسترسی کم به خدمات، و کسانی که وضعیت اقتصادی-اجتماعی پایین دارند، بیشترین آسیب را متحمل می‌شوند.
راهکارهای اولویت‌دار برای کاهش بار سرطان
- سیاست‌گذاری و پیشگیری جمعی: اعمال مالیات و محدودیت بر محصولات دخانی، برنامه‌های ملی واکسیناسیون علیه HPV و هپاتیت B، و توسعه برنامه‌های مؤثر کنترل وزن و ترویج تغذیه سالم.
- تقویت شبکه‌های غربالگری و تشخیص زودهنگام: افزایش دسترسی به غربالگری پستان، روده و دهانه رحم، آموزش عمومی درباره علائم هشداردهنده و ارتقای ظرفیت تشخیصی و درمانی در مناطق محروم.
توصیه‌های عملی برای هر فرد
- ترک دخانیات و پرهیز از مصرف قلیان و مواد مخدر؛
- حفظ وزن مناسب، فعالیت فیزیکی منظم و افزایش مصرف میوه و سبزی؛
- واکسیناسیون و انجام آزمایش‌های غربالگری مطابق سن و توصیه‌های پزشکی؛
- مراجعه به پزشک در صورت مشاهده علائم غیرمعمول مثل خون‌ریزی غیرطبیعی، کاهش وزن ناگهانی یا توده‌های قابل لمس.
جمع‌بندی
افزایش موارد سرطان در ایران نتیجه تعامل عوامل جمعیتی، تغییرات سبک زندگی و عوامل محیطی و عفونی است. کاهش این بار نیازمند ترکیب اقدامات سیاسی (مقابله با دخانیات و آلودگی)، نظام‌های پیشگیرانه و غربالگری قوی، و تغییر رفتارهای فردی است. سرمایه‌گذاری در آموزش عمومی و دسترسی برابر به خدمات تشخیصی و درمانی، سریع‌ترین مسیر برای کاهش مرگ‌ومیر قابل‌اجتناب ناشی از سرطان است.
دکتر حصارکی، متخصصی مجرب و دلسوز در حوزه سلامت، با تجربه و دانش گسترده خود، آماده ارائه بهترین خدمات درمانی به شماست. ایشان با رویکردی بیمارمحور و استفاده از دانش روز، همواره در تلاش برای بهبود حال بیماران و ارائه مشاوره‌های پزشکی دقیق و قابل اعتماد هستند.
Leave a Reply