در زمان وقوع بحران‌های ملی همچون جنگ، سلامت روانی جامعه با تهدیدی جدی روبه‌رو می‌شود. این تهدید برای کودکان که درک کامل و روشنی از شرایط ندارند، می‌تواند پیامدهای عمیق‌تری به همراه داشته باشد. به گفته دکتر محمدرضا محمدی، فوق تخصص روان‌پزشکی کودکان و نوجوانان، اضطراب، ترس و افسردگی شایع‌ترین واکنش‌های روانی به این شرایط هستند که بدون مداخله مناسب، ممکن است به اختلالات مزمن‌تری مانند PTSD منجر شود.
🔍 نشانه‌های هشداردهنده اضطراب در دوران بحران و جنگ
در چنین شرایطی شناخت علائم هشدار می‌تواند به خانواده‌ها کمک کند پیش از عمیق‌تر شدن مشکل، وارد عمل شوند. بر اساس گفته‌های این متخصص، ۱۲ نشانه رایج عبارت‌اند از:
- نگرانی و بی‌قراری دائم
- استرس‌های مکرر تحت‌تأثیر اخبار منفی
- کاهش تمرکز و اختلال حافظه
- خستگی و ضعف مداوم
- ترس شدید از مرگ یا آسیب
- واکنش‌های افراطی مثل پرخاش یا انزوا
- اختلالات جسمی ناشی از اضطراب (سردرد، تپش قلب، مشکلات گوارشی و…)
- اختلالات خواب مانند بی‌خوابی یا کابوس
- احساس غمگینی و افسردگی
- بروز حملات پانیک (تپش قلب، تنگی نفس، وحشت ناگهانی)
- بروز نشانه‌های اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
- فوبیا و ترس‌های غیرمنطقی
💡 راهکارهایی برای محافظت از سلامت روانی کودکان
۱. اطلاع‌رسانی درست در شرایط جنگی، آگاهی‌بخشی درست و صادقانه به کودکان درباره صداها یا شرایط می‌تواند اضطراب را کاهش دهد. نباید آن‌ها را از واقعیت‌ها دور نگه داشت، بلکه توضیحی ساده و متناسب با سن‌شان نیاز است.
۲. ایجاد فضای امن در خانه والدینی که آرامش خود را حفظ می‌کنند و در عین حال به سؤالات کودکان پاسخ روشن می‌دهند، کمک بزرگی به ثبات روانی آن‌ها می‌کنند.
۳. تمرین‌های آرام‌سازی روزانه تکنیک‌هایی مانند تنفس عمیق، تمرکز بر احساسات جسمی، مدیتیشن، دعا و حتی نگارش احساسات در یک دفتر شخصی می‌توانند تأثیر قابل‌توجهی در آرام‌سازی بدن و ذهن داشته باشند.
۴. مشاوره تخصصی در صورت نیاز در صورت بروز نشانه‌هایی مانند حملات پانیک، بی‌خوابی مکرر یا پرخاش‌گری شدید، مراجعه فوری به روان‌شناس یا روان‌پزشک توصیه می‌شود. درمان در مراحل ابتدایی اثربخشی بیشتری دارد.
۵. تمرکز بر لحظه اکنون (مایندفولنس) تمرین‌هایی مانند توجه آگاهانه به آنچه می‌بینیم، می‌شنویم و احساس می‌کنیم، ذهن را از آینده نامعلوم و ترس‌های فرضی بیرون می‌کشد و به حال بازمی‌گرداند.
📌 جمع‌بندی
جنگ و بحران تنها فاجعه فیزیکی نیستند، بلکه تهدید روانی جدی برای نسل امروز و آینده محسوب می‌شوند. شناخت علائم اضطراب و اقدام به‌موقع در مقابله با آن، گامی حیاتی برای حفظ سلامت روان جامعه است. کودکان بیش از هر گروهی نیازمند پشتیبانی عاطفی، آگاهی‌بخشی دقیق و فضای امن خانوادگی هستند.