مدیرکل دفتر سلامت روانی وزارت بهداشت می‌گوید اختلال شخصیت نمایشی (Histrionic Personality Disorder) در زنان دست‌کم سه برابر مردان شایع‌تر گزارش شده و فضای مجازی می‌تواند زمینه بروز یا تشدید رفتارهای نمایشی را فراهم کند؛ اما تمایل به دیده شدن در عصر رسانه‌ای لزوماً بیماری نیست و مرز میان کنش اجتماعی سالم و اختلال بالینی نیاز به دقت بالینی دارد.
اختلال شخصیت نمایشی چیست و چه پیامدی دارد؟
افراد مبتلا به این اختلال انگیزه‌ای قوی برای قرار گرفتن در کانون توجه دارند، رفتارهای نمایشی و نمایش احساسات اغراق‌شده نشان می‌دهند و گاهی بر ظاهر و جذابیت خود تمرکز می‌کنند تا توجه دیگران را جذب نمایند. وقتی این الگوها زندگی روزمره، روابط پایدار یا عملکرد شغلی را مختل کند، اختلال تشخیص داده می‌شود. پیامدها می‌تواند شامل کاهش کیفیت روابط، تصمیم‌گیری‌های هیجانی و ناتوانی در تعمیق مهارت‌های بین‌فردی باشد.
چرا در زنان بیشتر دیده می‌شود؟
مطالعات بین‌المللی نشان می‌دهد نسبت شیوع در زنان تقریباً سه برابر مردان است. چند توضیح محتمل وجود دارد:
- بخشی از اختلاف ممکن است بازتابی از شیوع واقعی باشد و بخشی به نحوه بروز علائم و الگوهای فرهنگی مربوط باشد؛ یعنی برخی رفتارهایی که در یک جنس بیشتر «قابل قبول» یا «قابل شناسایی» هستند، در جنس دیگر کمتر گزارش می‌شوند.
- عوامل جامعه‌شناختی و نقش‌های اجتماعی که از زنان انتظار «جذابیت» و «نمایش» بیشتر می‌گذارد، می‌تواند در بروز و تشخیص نقش داشته باشد.
این‌که آیا تفاوت‌ها بیشتر بیولوژیک، اجتماعی یا ترکیبی از هر دو‌اند، همچنان موضوع پژوهش است.
نقش شبکه‌های اجتماعی؛ آینه‌ای تقویت‌کننده یا بستر فرصت؟
فضای مجازی امکان دیده‌شدن سریع، بازخورد آنی و اندازه‌گیری توجه (لایک، کامنت، فالوئر) را فراهم کرده است؛ ویژگی‌هایی که می‌تواند برای کسانی با نیاز شدید به تایید خارجی وسوسه‌برانگیز باشد و رفتارهای نمایشی را تقویت کند. اما چند نکته مهم را نباید از دست داد:
- تمایل به دیده‌شدن در رسانه‌های اجتماعی لزوماً اختلال نیست؛ بسیاری از افراد حرفه‌ای، هنرمندان و فعالان اجتماعی از این فضا برای انتقال پیام و کسب مخاطب استفاده می‌کنند.
- مشکل وقتی آغاز می‌شود که جستجوی توجه به قیمت فراموشی اهداف بلندمدت، آسیب به روابط یا از دست دادن کنترل هیجانی تمام شود — شرایطی که در تعریف بالینی اختلال نقش می‌یابد.
در نتیجه، شبکه‌ها هم می‌توانند بستر تشدید علائم باشند و هم زمینه‌ای برای آموزش مهارت‌های اجتماعی و بازتعریف هویت فراهم کنند.
از کجا بفهمیم رفتار «نمایشی» تبدیل به اختلال شده است؟
نشانه‌هایی که باید جدی گرفته شوند شامل اختلال پایدار در عملکرد شغلی یا تحصیلی، ناپایداری در روابط به‌خاطر رفتارهای نمایش‌گرانه، وابستگی شدید به تایید بیرونی و عدم توانایی در توسعه عاطفی عمیق است. تشخیص باید توسط متخصص روان‌پزشک یا روان‌درمانگر انجام شود تا تفاوت میان سبک شخصیتی، واکنش‌های موقعیتی و اختلال بالینی واضح گردد.
راهکارهای پیشگیرانه و حمایتی
- تقویت سواد رسانه‌ای و شناختی: آموزش افراد—به‌ویژه نوجوانان و جوانان—برای درک مکانیزم‌های پاداش‌آور شبکه‌های اجتماعی و کاهش وابستگی به «بازخورد آنی».
- دسترسی روان‌درمانی و خدمات روان‌سلامت: درمان‌های مبتنی بر مهارت (مانند مهارت‌های تنظیم هیجان و مهارت‌های بین‌فردی) می‌تواند به افراد کمک کند نیاز به دیده‌شدن را به شکل سازنده‌تری مدیریت کنند.
فضای مجازی احتمالاً تندبادی است که چهره‌های نمایشی را آشکارتر می‌سازد، اما درمان و پیشگیریِ مؤثر نیاز به تحلیل دقیق، آموزش همگانی و خدمات روان‌سلامت دارد تا مرز میان «خلق هویت در بستر رسانه» و «اختلالی که زندگی را مختل می‌کند» به‌روشنی تشخیص داده شود.
دکتر حصارکی، متخصصی مجرب و دلسوز در حوزه سلامت، با تجربه و دانش گسترده خود، آماده ارائه بهترین خدمات درمانی به شماست. ایشان با رویکردی بیمارمحور و استفاده از دانش روز، همواره در تلاش برای بهبود حال بیماران و ارائه مشاوره‌های پزشکی دقیق و قابل اعتماد هستند.
Leave a Reply